3660 |
1 |
كلاس آموزشي زلزله |
زمينلرزه يا زلزله لرزش و جنبش زمين است كه به علّت آزاد شدن انرژي ناشي از گسيختگي سريع در گسلهاي پوستهٔ زمين در مدّتي كوتاه روي ميدهد. محلّي كه منشأ زمينلرزه است و انرژي از آنجا خارج ميشود را كانون ژرفي، و نقطهٔ بالاي كانون در سطح زمين را مركز سطحي زمينلرزهميگويند. پيش از وقوع زمينلرزهٔ اصلي معمولاً زلزلههاي نسبتاً خفيفتري در منطقه روي ميدهد كه به پيشلرزه معروفاند. به لرزشهاي بعدي زمينلرزه نيز پسلرزه ميگويند كه با شدّت كمتر و با فاصلهٔ زماني گوناگون ميان چند دقيقه تا چند ماه رخ ميدهند. زمين لرزه نتيجهٔ رهايي ناگهاني انرژي از داخل پوسته زمين است كه امواج ارتعاشي را ايجاد ميكند. زمينلرزهها توسط دستگاه زلزلهسنج يا لرزهنگار ثبت ميشوند. مقدار بزرگي يك زلزله متناسب با انرژي آزاد شده زلزله است. زلزلههاي كوچكتر از بزرگي 3 ريشتر اغلب غير محسوس و بزرگتر از 6 ريشتر خسارتهاي جدي را به بار ميآورند، البته ريشتر كه هر واحد اضافه آن حدوداً ده برابر قبلي است (مثلاً 5 نسبت به 6) فقط واحد اندازه و شدت انرژي تخليه شدهاست اما عوامل متعدد ديگري از فاصله گرفته (عمق بيشتر تأثير كمتر از زير ده كيلومتر تا 700 كيلومتر همينطور فاصله بيشتر افقي از رومركز) تا جهت لرزش (عمودي يا ضربهاي) و نوع طول موج لرزش(فاصله جابجايي مكاني رفتي و برگشتي در هر لرزش) در ميزان تخريب تأثير دارند. امواج زلزله سه نوع P و S (امواج بدني) و سطحي دارند كه نوع P كه اول ميآيد به امواج فشاري يا طولي مشهور است زيرا امواجش ضربهاي بوده و در جهت انتشار ميلرزانند (مانند بازي كشيدن طناب) و در پوسته زمين با سرعت 1٫5 تا 8 كيلومتر در ثانيه پيشميروند برعكس امواج S يا امواج قيچي تا 1٫7 بار سرعتشان كمتر است و در جهت عمود بر خط انتشار ميلرزانند (مانند تكاندن سفره) اما نميتوانند از مايعات مثلاً آب يا سنگ مذاب مثل هسته بيروني زمين رد شوند. زمينلرزه شديد در عمق با زاويهاي 105 درجه نواحي سطحي را ميلرزاند و نواحي وراي اين زاويه منطقه سايه ناميده ميشوند و از اين رو تجربه نشان داده كه امواج P فشاري نسبت به S دامنه بسيار وسيعتري از منطقه سايه را پوشش ميدهند و موج P ميتواند با تغيير جهت و گذر از گوشته يا هسته بيروني زمين منطقهاي بسيار دور از رومركز را بلرزاند در نزديكي سطح زمين، زلزله به صورت ارتعاش يا گاهي جابجايي زمين نمايان ميشود. زماني كه مركز زمينلرزه در داخل دريا باشد، در صورت تغيير شكلزياد و سريع بستر دريا باعث ايجاد سونامي ميشود كه معمولاً در زلزلههاي بزرگتر از بزرگي هشت ريشتر اتفاق ميافتد. ارتعاشات زمين باعث ريزش كوه و همينطور فعاليتهاي آتشفشاني ميشوند. در حالت كلي كلمهٔ زمينلرزه هر نوع ارتعاشي را در بر ميگيرد - چه ارتعاش طبيعي چه مصنوعي توسط انسان - كه موجب ايجاد امواج ارتعاشي ميشود. زمينلرزهها اغلب نتيجه حركت گسلها هستند، و همينطور ميتواند حاصل فعاليتهاي آتشفشاني، ريزش كوهها، انفجار معدنها و آزمايشهاي هستهاي باشد. نقطهٔ آغازين شكاف لرزه را كانون مينامند. مركز زمينلرزه نقطهاي در راستاي عمودي كانون و در سطح زمين است. |
2018/07/31 |